ŷ���԰�Ƭ

• Y grŵp ymchwil newydd hwn yw'r cyntaf o'i fath yn y Deyrnas Unedig
• Bydd ymchwilwyr o ddeg prifysgol yn gweithio ar ddatblygu swyddogaethau micro-organebau
• Mae gan ficro-organebau rinweddau 'arch arwyr' a fydd yn helpu i fynd i'r afael â llygryddion

Mae'r (CEB) ym Mhrifysgol ŷ���԰�Ƭ yn rhan o ganolfan ymchwil newydd, y cyntaf o'i bath yn y Deyrnas Unedig, sy'n cael ei sefydlu i wella a datblygu galluoedd naturiol micro-organebau i lanhau’r blaned.

Bydd y Ganolfan newydd yn mynd i’r afael â llygryddion a gwastraff amgylcheddol yn ddefnyddio microbau. Caiff ei sefydlu gyda chyllid o £13 miliwn gan Gronfa Cenhadaeth Technoleg Ymchwil ac Arloesi’r Deyrnas Unedig a chefnogaeth gan y .

Mae'r Ganolfan Arloesi Biotechnoleg Amgylcheddol (EBIC), dan arweiniad Prifysgol Cranfield, yn dwyn ynghyd wyddonwyr o ddeg sefydliad blaenllaw yn y Deyrnas Unedig, gan gynnwys Prifysgol ŷ���԰�Ƭ, er mwyn datblygu priodweddau a swyddogaethau micro-organebau, gan greu ffyrdd mwy effeithiol o fonitro'r amgylchedd a chael gwared ar lygryddion.

Bydd tîm Prifysgol ŷ���԰�Ƭ dan arweiniad yr Athro Biotechnoleg, Peter Golyshin, yn cyd-arwain yr ymchwil i faes bioadfer amgylcheddol, sef defnyddio peirianneg micro-organebau i ddiraddio llygryddion organig ystyfnig, gan gynnwys hydrocarbonau neu sylweddau polyfflworoalcyl a geir yn araenau dodrefn, mewn tecstilau, adlynion ac arwynebau coginio anlynol.

Bydd ensymau a llwybrau bioddiraddio newydd yn cael eu nodi a'u hintegreiddio yn rhan o rwydweithiau metabolaidd o ficro-organebau i wella ymddatodiad llygryddion.

Bydd tîm Prifysgol ŷ���԰�Ƭ (Yr Athro Peter Golyshin, Yr Athro Alexander Yakunin a’r Athro Davey Jones) hefyd yn cyfrannu at ddatblygiad prosesau trin dŵr gwastraff ac adferiad metelau yn defnyddio microbau a beirianwyd a phroteinau sy’n rhwymo�� metel.

Potensial enfawr y micro-organebau bychain sy’n ‘arch arwyr’

“Efallai eu bod nhw’n fach iawn, ond mae gan ficro-organebau briodweddau ‘arch arwyr’ sy’n rhoi potensial enfawr iddyn nhw gael effaith gadarnhaol ar ein byd,” meddai Frederic Coulon, sy’n Athro Cemeg Amgylcheddol a Microbioleg ym Mhrifysgol Cranfield ac yn Arweinydd Project yn y Ganolfan Arloesi Biotechnoleg Amgylcheddol.

“Gan ddefnyddio technolegau datblygedig, bydd y tîm ymchwil yn creu organebau cwbl newydd neu'n gwella swyddogaethau organebau sy'n bodoli eisoes. Drwy wneud hyn, gallwn ddylunio micro-organebau sy’n fwy addas ar gyfer tasgau amgylcheddol fel troi gwastraff yn adnoddau gwerthfawr.”

Ymchwilio cymwysiadau o’r labordy i’r maes

Gan weithio gyda'i gilydd ar gymwysiadau y gellir mynd â nhw o’r labordy i’r maes, bydd y gwyddonwyr sy'n ymwneud â'r project pum mlynedd hwn yn archwilio ffyrdd o ddatblygu micro-organebau i dargedu a lliniaru effeithiau negyddol sylweddau llygrol megis gwastraff plastig, hydrocarbonau, metelau ac olew. Bydd micro-organebau nid yn unig yn cael eu defnyddio i lanhau llygryddion peryglus a gwenwynig o'r amgylchedd, ond hefyd i helpu i adfywio neu ailgylchu gwastraff.

Defnyddir technegau blaengar o feysydd bioleg synthetig, biotechnoleg a pheirianneg amgylcheddol. Gan ganolbwyntio ar arferion ymchwil cyfrifol a moesegol, mae'r tîm ymchwil ar fin edrych ar ffyrdd newydd o fynd i'r afael â thri maes allweddol:

1. Y genhedlaeth nesaf o fiosynhwyryddion ar gyfer gwaith monitro a gwyliadwriaeth amgylcheddol
2. Bioadferiad yn targedu llygryddion amgylcheddol, gan hyrwyddo ecosystemau glanach ac iachach
3. Gwell rheolaeth dros wastraff a dŵr gwastraff er mwyn gwella’r gallu i adfer adnoddau, optimeiddio prosesau trin, a lleihau faint o wastraff a gynhyrchir